پنچر شدن لاستیک اتفاقی است که قطعا اکثر ما به‌عنوان راننده آن را تجربه کرده‌ایم؛ حالا تصور کنید که یک قرار کاری بسیارمهم در پیش دارید یا به یک مهمانی دعوت شده اید، لاستیک ماشین‌تان پنچر میشود و به آپاراتی یا مکانیکی نیز دسترسی ندارید، ضدحال بدی است که می‌تواند همه برنامه‌هایتان را به‌هم بریزد؛ در سرعت بالا امکان واژگونی، تصادف، برخورد به گاردیل، سقوط خودرو داخل درّه و اتفاقاتی ازین قبیل وجود دارد.
2 راه پیش رو دارید اول، به امداد خودرو زنگ بزنید که هزینه‌بر است و زمان زیادی را از دست می‌دهید. دوم اینکه آستین ها را بالا زده و خودتان به عنوان یک ناجی، لاستیک زاپاس را از صندوق عقبِ تاریک خودرو خارج کنید و با لاستیک پنچرشده عوض کنید و به مسیر ادامه دهید. البته پنچرگیری و تعویض لاستیک کار چندان سختی هم نیست، اما همین موضوع به ظاهر ساده می‌تواند به مصیبتی بزرگ تبدیل شود.
هنگامی که طبق معمول در حال رانندگی هستید، ناگهان احساس می‌کنید که فرمان به طور غیرمعمولی به یک سمت کشیده میشود و احساس می‌کنید خودرو سنگین شده است و تعادل ندارد و یا صدایی اضافه از چرخ ها می‌شنوید به احتمال زیاد یکی از لاستیک هایتان پنچر شده است. پنچری لاستیک یکی از معمول ترین مشکلاتی است که ممکن است برای یک راننده رخ بدهد.
متعدد ترین دلایلی که منجر به پنچری لاستیک می‌شوند عبارتند از: فرو رفتن جسم تیز یا بُرنده به داخل تایر، جدا شدن رینگ از لاستیک بر اثر ضربه سنگین یا افتادن در چاله عمیق، فرسودگی تایر، نشتی باد بر اثر پنچری های ریز. در ادامه برای حل این مشکل مرحله به مرحله جلو می‌رویم. با هم‌تایر همراه باشید.
همچنین اینجا بخوانید: ۷ مورد از مهم‌ترین دلایل ترکیدن لاستیک
1. در محلی امن و مناسب پارک کنید.
اولین کاری که باید انجام دهید این است که آرامش خود را حفظ کنید و به خود مسلط باشید. سپس سرعت خودرو را بدون ترمز کردن ناگهانی و با سنگین کردن دنده کاهش دهید. ماشین را به کنار جاده هدایت کنید. به آرامی در نقطه ای امن و ترجیحا بدون شیب توقف کنید. در صورتی که محل مناسبی برای پارک کردن پیدا نکردید، از توقف در مسیرهای پر تردد خودداری کنید چرا که خطر بروز تصادف وجود دارد. در این مواقع سرعت خود را به زیر ۵۰ کیلومتر بر ساعت کاهش داده و در کناره جاده حرکت کنید تا به یک مکان امن برسید تا با خیالی آسوده بتوانید پارک کنید.
2. ترمز دستی را بکشید.
اگر خودروی شما دنده‌ای است، ترمز دستی را بکشید و ماشین را روی دنده یک یا دنده عقب قرار دهید. اگر خودروی شما اتوماتیک است، آن را روی حالت پارک «P» قرار داده و در همین حین فلاشر یا چهاراهنما را روشن کنید. شستی صندوق عقب را جهت برداشتن جک و آچار چرخ بکشید و از خودرو پیاده شوید و تمام سرنشینان را از خودرو خارج کنید. بعد از پیاده شدن و رفتن به سراغ صندوق عقب، قبل از هرکاری مثلث خطر را به فاصله 15 – 20 متری قبل از خودرو قرار دهید تا دیگر رانندگان از وضعیت شما باخبر شوند.
3. از ساکن بودن خودرو مطمئن شوید.
برای مطمئن شدن از ثبات خودرو و عدم حرکت آن از روی جک؛ یک تکه آجر، سنگ یا چوب را به‌عنوان مانع و نگهدارنده جلو یا عقب تایر ماشین قرار دهید. دلیل اصلی قراردادن مانع، جلوگیری از حرکت ماشین در سطوح شیبدار است، اما در سطح صاف هم واجب است که اگر چرخ عقب نیاز به تعویض دارد، زیر چرخ جلو و اگر چرخ جلو نیاز به تعویض دارد، زیر چرخ عقب مانع گذاشته شود.
عدم انجام این کار ساده گاها منجر به اتفاقات تلخ و جبران ناپذیری میشود. چرا که حرکت خودرو هنگامی که جک زیر ماشین است، منجر به سقوط غیر منتظره خودرو شده و ممکن است چند تُن وزن روی شما آوار شود که عدم انجام این مورد بارها منجر به حوادث جبران ناپذیری همچون شکستگی و قطع عضو و یا حتی مرگ شده است.
۴. وسایل پنچرگیری را از صندوق عقب خارج کنید.
لاستیک زاپاس، جَک و آچار چرخ را از صندوق بیرون بیاورید. لاستیک زاپاس در خودرو های مختلف اکثرا در صندوق عقب قرار دارد. در برخی خودروها نیاز است که کفی صندوق عقب را کنار بزنید تا لاستیک زاپاس را مشاهده کنید. در خودروهای کراس اوور و شاسی بلند نیز لاستیک زاپاس در پشت درب عقب قرار دارد. در موارد معدودی نیز لاستیک زاپاس در زیر خودرو پیچ شده است.
در برخی خودروهای امروزی، چرخ زاپاس سایزی کوچکتر نسبت به چرخ های اصلی خودرو دارند که اصطلاحا به آنها زاپاس فرغونی می‌گویند، معمولا این نوع زاپاس ها را در خودروهای اروپایی می‌توان دید. این کار بدلیل کاهش فضای اشغال شده توسط تایر زاپاس و همچنین کاهش وزن حملی خودرو انجام میشود. در برخی موارد شرکت سازنده توصیه کرده است که این لاستیک‌های زاپاس،در کارکرد بعضی سیستم های الکتریکی یا مکانیکی خودرو اختلال ایجاد می‌کند، بنابراین لازم است در صورتی که لاستیک یدک خودروی شما از این نوع است، سریعا باید نسبت به تعویض آن اقدام کنید.
مطلب مرتبط: لاستیک پنچررو یا «ران فلت» چیست؟
5. پیچ‌های لاستیک پنچر شده را باز کنید.
حتما قبل از جک زدن زیر خودرو اقدام به باز کردن پیچ‌های چرخ کنید، چرا که با بالا رفتن ماشین و چرخیدن چرخ در حین باز کردن پیچ‌ها، قطعا شما را اذیت خواهد کرد. برای باز کردن و شل‌کردن مهره‌ها، مطمئن شوید خودرو را در دنده قرار داده و ترمز دستی را نیز قبل کشیده‌اید تا بدین ترتیب از حرکت اضافه رو به عقب و جلو در هنگام باز کردن مهره‌ها، جلوگیری کنید.
اگر پیچ‌ها سرپوش پلاستیکی دارند آنها را با دست دربیاورید. اگر چرخ‌های خودرو دارای قالپاق می باشد، باید ابتدا قالپاق را با استفاده از یک پیچ گوشتی و با احتیاط از جای خود خارج کنید تا دچار شکستگی نشود و با استفاده از آچار چرخ و در جهت خلاف حرکت عقربه‌های ساعت پیچ‌ها را کمی شُل کنید.
در صورت محکم بودن پیچ‌ها می‌توانید از نیروی پا برای چرخاندن آچار استفاده کنید. اما توجه داشته باشید که پیچ‌ها را کاملا باز نکنید. ابتدا تمام پیچ‌ها را شل کنید تا جایی که بتوانید آچار را کنار گذاشته و با دست پیچ‌ها را بیرون بکشید. سپس برای بالانس ماندن لاستیک، پیچ‌ها را بصورت ضربدری باز کنید. به این ترتیب که بعد از باز کردن هر پیچ، به سراغ پیچ مقابل آن در ضلع مخالف بروید، نه پیچ کنار آن.
چرخ خودرو ممکن است به دلیل زنگ‌زدگی به صفحات نگهدارنده چرخ چسبیده باشد. برای شل‌شدن لاستیک می توانید به قسمت داخلی تایر ضربه بزنید تا خود را رها کند.
6. جک را زیر شاسی قرار دهید و ماشین را بالا ببرید.
در مرحله بعدی باید زیر خودرو جک بزنید و خودرو را بالا بیاورید. جک را زیر نوار آهنی لبه زیرین ماشین «رکاب خودرو» که ورق دوبل در این نواحی استفاده شده است و در نزدیک لاستیکی که می‌خواهید آن را عوض کنید بگذارید. محل قرارگیری جک باید به‌گونه‌ای باشد که دقیقا در زیر شاسی خودرو قرار گیرد. قسمت رکاب خودرو در بعضی خودروها از جنس فایبرگلاس است که جای‌گذاری اشتباه جک منجر به آسیب آن خواهد شد. در ماشین‌های مدرن با بدنه‌ی یک تکه، قسمت خاصی مخصوص جک وجود دارد که پشت چرخ‌های جلو و همچنین نزدیک چرخ عقب قرار گرفته است.
پس از آنکه جک در محل مناسب خود قرار گرفت، باید با استفاده از قلابِ جک، جک را بچرخانید. اگر جک شما فاقد بخش قلاب مانند است، می‌توانید یک پیچ‌گوشتی محکم را در سوراخ بخش گرداننده جک قرار داده و از آن به عنوان یک اهرم، برای بالا بردن جک استفاده کنید. جک را به حدی ببرید تا چرخ کاملا از زمین جدا شده و هیچ وزنی روی آن نباشد. برای اطمینان از اتفاق لاستیک را با فشار دست یک دور بچرخانید.
مطمئن شوید که جک حرکت اضافی نداشته و کاملا بدون لغزش باشد. در غیر این صورت سریعاً جک را پایین بیاورید و محل قرارگیری آن را تغییر دهید. فاصله 4-5 سانتی متری لاستیک از سطح زمین برای تعویض آن کافی است. اگر جک روی پایه صاف و جامد قرار گرفته باشد، دیگر نباید مشکلی به‌وجود بیاید.
۷. لاستیک پنچرشده را از جای خود بیرون بکشید.
در این مرحله باید لاستیک پنچر را از جای خود بیرون بیاورید. همان‌طور که در مرحله قبل گفتیم بهتر است قبل از جک‌زدن و بالا بردن خودرو، پیچ‌های لاستیک معیوب را تا حد امکان باز کنیم تا در سر جای خود شل شوند. بعد از بالا بردن خودرو به اندازه مناسب، در این شرایط می‌توانید پیچ‌های شل شده را کامل باز کرده و از چرخ جدا سازید. پس از باز کردن پیچ‌ها، کافی است که چرخ را با احتیاط به سمت خود کشیده و آن را از جای خود بیرون آورید.
هنگام خارج کردن چرخ حتما مراقب باشید که چرخ را به صورت خوابیده روی زمین قرار دهید؛ چرا که رها کردن آن در حالت ایستاده ممکن است باعث حرکت و فرار رو‌به‌جلوی لاستیک و آغاز یک دوی ماراتن شود! بهترین کار در این مرحله این است که لاستیک پنچرشده را زیر وسیله نقلیه قرار دهید تا در صورت به‌هم خوردن تعادل یا خراب شدن ناگهانی جک، وسیله نقلیه روی چرخ بیفتد تا از آسیب‌دیدن خودرو جلوگیری کند.
8. لاستیک زاپاس را در جای خود قرار دهید و پیچ ها را ببندید.
لاستیک زاپاس را با احتیاط جا بزنید. سپس، مهره‌های چرخ را که در مراحل پیش باز کرده بودیم؛ ابتدا با دست ببندید، بعد از بستن پیچ‌ها با دست، با استفاده از آچار چرخ، آنها را یکی یکی سر جای خود سفت کنید. اما برای اطمینان از بالانس ماندن لاستیک، مهره ها را کاملا سفت نکنید، چرا که فشار بیش از حد می‌تواند باعث جدا شدن جک و برهم خوردن بالانس چرخ شود. به علاوه بعد از پایین آوردن جک نیز می‌توانید پیچ‌ها را کاملا محکم کنید و مرحله اتصال لاستیک زاپاس را کامل کنید. «بهتر است همه پیچ‌ها را با هم سفت کنید و از سفت‌کردن یک پیچ به طور کامل و سپس رفتن به سراغ پیچ بعدی اجتناب کنید.»
قالپاق را دوباره سرجای خود قرار دهید. برای این‌کار، کافی‌است قالپاق را در جای خود نگه داشته و با کف دست یا پا به آن ضربه بزنید. توجه داشته باشید که قالپاق شما اتصالی به پیچ‌های چرخ نداشته باشد، در این‌صورت باید ابتدا قالپاق را جا زده و سپس پیچ‌ها را ببندید.
9. جک را از ماشین جدا کنید و خودرو را پایین بیاورید.
جک را به آرامی و با استفاده از قلاب و برخلاف دفعه اول مجددا بچرخانید و ماشین را پایین بیاورید. بعد از اینکه خودرو را کاملا پایین آوردید، حالا با استفاده از آچار چرخ، پیچ‌ها را با استفاده از الگوی ستاره یا ضربدری کاملا سفت کنید. برای این منظور می‌توانید از نیروی پای خود برای سفت‌کردن پیچ‌ها کمک بگیرید. بانوان راننده می‌‌توانند برای اطمینان از سفت بودن پیچ‌های چرخ از نیروی وزن خود کمک بگیرند. البته توجه داشته باشید که فشار بیش از حد به پیچ‌ها باعث بُریدن پیچ میشود. هر وقت که صدای «جیر جیر یا خِرچ» پیچ را شنیدید از سفت کردن بیشتر آن دست بکشید.
- هنگام بستن پیچ ها دقت کنید که مهره ها رزوه به رزوه بسته نشود. سفت کردن پیچ ها در این حالت منجر به هرز شدن پیچ و مهره میشود.
جک را به‌طور کامل از خودرو جدا کنید و همراه با آچار چرخ، لاستیک پنچرشده و بقیه وسایل مجددا در صندوق عقب بگذارید. فراموش نکنید که در اولین فرصت باید لاستیک پنچر را تعویض، تعمیر و یا پنچرگیری کنید تا در صورتی که دوباره در این وضعیت گرفتار شدید، بتوانید دوباره با انجام اقدامات لازم، لاستیک معیوب را با لاستیک زاپاس تعویض کنید و خود را به قرار مهم‌تان برسانید. با اجرای دقیق این 9 مرحله بالا می‌توانید به‌سادگی و در هر مکانی که پنچری گریبان شما را گرفت، لاستیک را تعویض کنید و خودتان را نجات دهید.
نحوه بازکردن صحیح پیچ‌ها بر اساس الگوی ستاره به ترتیب شماره
نکات طلایی درباره پنچری لاستیک که هر راننده باید بداند.
- پنچری لاستیک در محور جلو خطر بسیار بیشتری دارد. چرا که فرمان پذیری و کنترل خودرو وابسته به چرخ‌های جلوی خودرو است.
- هنگام پنچری یا ترکیدن لاستیک، حتی الامکان با لاستیک پنچر رانندگی نکنید، چرا که باعث خورده‌شدن لاستیک و آسیب به بافت تایر میشود و رینگ را خراب می‌کند. در اولین محل مناسبی که دیدید پارک کنید و مشکل را برطرف کنید.
- محتویات داخل صندوق عقب را هر از گاهی چک کنید تا از سلامت لاستیک زاپاس، آچار چرخ، جک و … اطمینان حاصل کنید.
- یک تکه مکعب چوبی مستطیل شکل با ابعاد حدودی 10*10 و ارتفاع 5 سانتی‌متر «حتما صاف باشد»، در صندوق عقب همراه داشته باشید. این تکه چوب به هنگام جک زدن و بالا بردن خودرو باعث ثبات جک میشود. این قطعه، جک را 5 سانت بالاتر برده و شما زور کمتری برای بالا بردن خودرو صرف می‌کنید. به‌خصوص اگر یک راننده خانوم باشید.
- یک جفت دست‌کش کار در صندوق عقب داشته باشید. فرایند تعویض لاستیک، باعث کثیف شدن دستان شما میشود. استفاده از دست‌کش، دستان شما را از آسیب‌های سطحی مثل بریدگی یا خراشیدگی پوست در امان نگه می‌دارد. همچنین در فصول سرد سال به‌دلیل دمای پایین خودِ لاستیک و ابزاری که با آن سروکار دارید، باعث گرم نگه‌داشتن دستان شما میشود.
- علاوه بر دست‌کش، همراه داشتن یک تکه موکت در صندوق باعث میشود که هنگام تعویض لاستیک لباس‌های شما کمتر کثیف شود و از سطح سفت و خشک زمین به خصوص در فصول سرد، از خیس بودن سطح زمین نیز در امان بمانید.
- سطح زیرین جک حتما و تحت هر شرایطی باید کاملا صاف و مسطح باشد، خصوصا در فصول سرد که سطح زمین لغزنده است یا در یک سطح شیبدار توقف کرده باشید؛ چراکه خطر در رفتن و افتادن ناگهانی خودرو در این حالت وجود دارد.
- قبل از سوار شدن به خودرو با پا به تایر ضربه‌ای وارد کنید تا در صورت پنچر بودن لاستیک ازین اتفاق مطلع شوید.
- اگر کار کردن با جک فابریکی خودرو برایتان سخت است، می‌توانید از بازار جک های روغنی «هیدرولیکی» یا مینی جک سوسماری تهیه کنید.
- یک تکه لوله فلزی حدودا 30 سانتی متری در صندوق عقب همراه داشته باشید. هنگام باز کردن و بستن پیچ‌های چرخ به عنوان اهرم عمل کرده و به خصوص برای خانوم‌ها بسیار کمک کننده خواهد بود.
- هرگز قسمتی از بدن خود را در حین یا بعد از بالا بردن وسیله نقلیه با جک، زیر خودرو قرار ندهید.
- برای جلوگیری از پنچری و حتی ترکیدن لاستیک، همیشه باد تایرهای خودرو را تنظیم کنید.
- روغن ترمز و یک عدد سرنگ تزریق در کیف ابزار خودرو به‌همراه داشته باشید. هنگامی که باز کردن پیچ های چرخ امکان پذیر نیست، آغشته کردن پیچ‌ها به روغن ترمز باعث میشود که پیچ ها راحت تر باز شوند.
- علاوه بر موارد بالا همراه داشتن یک لباس باران‌گیر برای شرایط جوّی نامناسب و یک چراغ قوه برای سهولت دید در شب ضروری است.
نکات مهم درباره لاستیک زاپاس
برای داشتن رانندگی ایمن، لاستیک زاپاس از واجبات است. اما لاستیک های زاپاس هم ویژگی‌ها و نکات مهمی دارند که دانستن آنها به استفاده بهتر و افزایش ایمنی رانندگی کمک می‌کنند. چند مورد از مهم‌ترین نکات درباره لاستیک زاپاس کار راه انداز را مرور می کنیم؛
- لاستیک زاپاس کاربرد دائمی و همیشگی ندارند و فقط برای مواقع ضروری ساخته شده اند. سعی کنید بیشتر از 50 الی 100 کیلومتر با آنها رانندگی نکنید.
- اگر خودروی خریداری شده‌ی شما در زمان تحویل آن لاستیک زاپاس ندارد، در اولین فرصت به فروشگاه لوازم یدکی بروید و یک زاپاس با کیفیت تهیه کنید تا در مواقع ضروری شما را نجات دهد.
- لاستیک زاپاس هر 6 ماه یک‌بار باید از لحاظ فشار باد و سلامت، کنترل و بازبینی شود.
- روی تایر زاپاس هرگز وسایل اضافه و سنگین قرار ندهید، زیرا این کار احتمال آسیب دیدن زاپاس را بالا می‌برد.
- لاستیک‌های دست دوم و فرسوده را به جای لاستیک زاپاس استفاده نکنید.
- لاستیک‌های زاپاس پس از پنج سال عدم استفاده، از زمان تولید باید تعویض شوند. چرا که عمر مفید یک تایر حدود 5 سال است.
پنچرگیری موقتی لاستیک
لازم به‌ذکر است که شما می‌توانید پنچرگیری لاستیک را به صورت موقتی و تنها تا رسیدن به یک آپاراتی انجام دهید. البته برای این‌کار به جعبه ابزار پنچرگیری لاستیک احتیاج خواهید داشت. این فرایند را می‌توانید برای لاستیک‌های تیوبلس با درفش و نخ مخصوص پنچرگیری انجام دهید. راه دیگر آن استفاده از چسب موقتی پنچرگیری است که باعث درزگیری موقت تایر میشود و محل پنچری را پر کرده و مسدود می‌نماید. در مقاله‌دیگری روش پنچرگیری لاستیک را در مواقع اضطراری باهم بررسی می‌کنیم.
منبع
ترجمه، تالیف و ویرایش اختصاصی از مجله هم‌تایر
[…] […]